سايت‌ها

وبلاگ‌ها

یک زمستان، یک برف

نوشته کفش جدیدش پایش را می‌زند و همین او را به یاد اولین قرارمان انداخته (به قول خودش صد سال پیش) که کفش‌اش نو بود و تمام مدت اذیتش کرد. برایش نوشتم که اینجا، هر وقت برف می‌آید، من به یاد آن شب برفی عجیبی می‌افتم که (همان صد سال پیش) وسط پارک‌وی و کولاک عجیب آن شب گیر افتادیم و بعد از چند ساعت سرگردانی سر از پارک نزدیک خانه‌شان درآوردیم. می‌نویسد چه برف ناگهانی و عجیبی بود و چه خاطره‌ی ماندگاری شد. می‌نویسم، به گمانم آدم با همین چیزها زنده است...
همان شب و همان ترس و خنده‌های توی مدرس و ساعت‌های خوب بعدش، ساعت‌های قدم زدن و بلند بلند خندیدن، شد یکی از بهترین خاطرات من. آن‌قدر خوب، که بعد از آن شب، امکان نداشت که تهران باشم و برفی بزند و حالم خوش نباشد. همین حالا اگر بگویند تصویرت از خوشبختی چیست، یکی از چیزهایی که توی سرم شکل می‌گیرد، تصویر همان شب جادویی و عجیب است.
صد سال‌ بعد، یک بار اشتباه کردم و توی ناتور نوشتم که «برف، همیشه نجاتم می‌دهد؛ نمی‌دانم کار خودش است یا کار خاطرات خوب روزهای برفی، اما به گمانم روزهای برفی بهترین‌اند؛ برای مردن، برای خوشبخت مردن...». صادقانه‌ترین چیزی بود که می‌توانستم بنویسم، یک جور ادای دین به دوستی که سال‌ها پیش از ایران رفته بود و حسی که دیگر رنگ عوض کرده بود. آدم‌های زیادی آن نوشته را خواندند و من برای آن جمله تاوان سختی دادم؛ اما حس و انرژی خوب آن شب ماند و کم‌رنگ نشد و خب، مگر آدم از این زندگی، از آدم‌ها و قصه‌ها و دوست داشتن‌های دور و برش چه می‌خواهد جز چند خاطره برای خوشبخت مردن...

منشور

برای من که سالها پیش «مترسک» کاوه یغمایی را دوست داشتم، «منشور» یک شکست ناامیدکننده است. آلبومی که بعد از این همه سال، همچنان گرفتار بزرگ‌ترین نقطه ضعف راک و هارد راک ایرانی است؛ ترانه!
هرچه‌قدر عاشق راک و هارد راک باشی و هرچه‌قدر بخواهی به تلاش کاوه یغمایی و همکارانش در بالا بردن کیفیت موسیقی و اجرا در این آلبوم احترام بگذاری، باز ترانه‌های بد و سطحی، ترانه‌های ضعیف، جایی برای دوست داشتن «منشور» باقی نمی‌گذارند.

پی‌نوشت: بله، می‌دانم که این آلبوم نه سال پشت دیوار مجوز مانده است و فلان و بهمان! ترانه بد و سطحی و ضعیف اما همیشه بد و سطحی و ضعیف است و ارتباطی با زمان ندارد.

فرصت سوگواری

پاسخ بهمن کیارستمی به حرف‌های دکتر نوبخت، رییس کمیسیون پزشکی مجلس، را که می‌خواندم، دیدم چه‌قدر بهمن کیارستمی و کلماتش روز به روز تندتر شده‌اند. حال و روز او را البته هیچ‌کس جز خودش نمی‌فهمد و درک نمی‌کند؛ اما خب، طولانی شدن ماجرای بررسی پرونده‌ی پزشکی عباس کیارستمی و اظهارنظرهای تازه‌ی آدم‌های جدید، فرصت نفس تازه کردن و فاصله گرفتن از فاجعه‌ را از آدم‌های مصیبت‌زده گرفته است؛ فرصت سوگواری را هم حتی.
و خب، این همان چیزی است که ظاهراً خیل آدم‌های دور و بر این پرونده نمی‌فهمند و با کلماتشان هر روز به آن دامن می‌زنند.

The Walking Dead

فکر می‌کنم دیگر باید ظهور زامبی‌ها را باور کنیم. فرانسه، آلمان، عراق، سوریه، آمریکا، افغانستان، نیجریه، پاکستان، ترکیه و سومالی کافی نیست؟ هیچ‌کس در هیچ‌کجا از شرشان در امان نمانده؛ در فرودگاه، خیابان، نایت کلاب، کلیسا، بازار یا مسجد. و همه‌ی آن چیزهایی که تمام این سال‌ها در فیلم‌ها دیده‌ایم حالا هر روز تکرار می‌شود.
زامبی‌ها در راهند...

ردِ خونِ تو روی برف

تمام این سال‌ها، روایت‌های غیر رسمی و غیرخودی از هشت سال جنگ با عراق و طرح جنگی فرماندهان ایرانی، یکسان بوده است: نفر مقابل تانک، دسته در برابر میدان مین، گردان در محاصره، تیپ در برابر خط مستقیم آتش دشمن، زمین‌گیر شدن تجهیزات و کمبود مهمات و نیرو در سال‌های آخر جنگ. مهم نبود/نیست کجای دنیا، هرکس مساله‌ای با جنگ و استراتژی جنگی فرماندهان وقت داشت/دارد، هرجا نشست/می‌نشیند، بی‌آنکه اشاره‌ای به تجهیزات مدرن ارتش عراق، حمایت‌های آشکار و پنهان کشورهای دیگر، خیانت‌های گروهک رجوی و بعضی اشتباهات تاکتیکی و پیش‌بینی‌های غلط کند، تنها از بی‌کفایتی و ضعف فرماندهان گفت/می‌گوید و از بی تفاوتی‌شان در برابر تعداد شهدا. در مقابل، توی این بیست و چند سال، دستگاه تبلیغاتی نظام و آن‌ها که خودی بودند و مسوولیتی داشتند و خط مشی تعیین می‌کردند برای سینماگران و فیلم سازان هم کم دامن نزدند به این تفکر کم‌وبیش مغرضانه. نسل ما با فیلم‌ها و داستان‌ها و خاطراتی بزرگ شد که کودن‌ترین و ابله ترین شخصیت‌هایش، سربازان و فرماندهان عراقی بودند و شخصیت اولش، ابرقهرمان‌های شکست‌ناپذیری که ابرقهرمان‌های هالیوودی و بالیوودی را به یادت می‌آوردند و حتی اگر سهم‌شان در پایان فیلم یا داستان شهادت بود هم، قبل از شهادت حتماً یکی دو گروهان عراقی را ناکار می‌کردند. فیلم‌هایی که با سرمایه‌های هنگفت و حمایت‌های بی‌وقفه‌ی دستگاهها و نهادهای فرهنگی و نظامی و تبلیغاتی ساخته می‌شدند و قرار بود شور انقلابی و وطن‌پرستی را در جامعه تقویت کنند اما تنها نتیجه‌شان دور کردن مردم از واقعیت‌های جنگ با عراق بود و افزایش بی‌اعتمادی به روایت‌های رسمی از جنگ و داغ کردن بازار روایت‌های غیر رسمی. ما کم‌کم بزرگ شدیم و چیزهایی از «نصر»، «توکل»، «کربلای 4»، «والفجر 1»، «خیبر» و سقوط فاو شنیدیم و خواندیم که با فیلم‌های روزگار کودکی و خاطراتی که در مدرسه شنیده بودیم در تضاد بود.
اهمیت روایت‌های محمدحسین مهدویان در «آخرین روزهای زمستان» و «ایستاده در غبار»بیش از هرچیز در همین فاصله گرفتن از شعارزدگی، ابرقهرمان سازی و دروغ‌گویی به مخاطب است. «حاج احمد» وقتی برای مخاطب ایرانی باور پذیر می‌شود که توی برگه‌ی بازجویی ساواک می‌نویسد «از کارهای خود سخت پشیمانم»، معلوم می‌شود رابطه‌اش با پدر آن‌قدرها هم عمیق و گرم نبوده، مثل آدم‌های دیگر گاهی سر لج می‌افتاده و گاهی هم زود جوش می‌آورده. همین چیزهای به ظاهر کوچک است که او را می‌سازد و بی‌آنکه ارزش و مقام یکی مثل او، یا شهدایی مثل همت، باقری، خرازی، بروجردی و باکری را پایین بیاورد، آن‌ها را از ابرقهرمانی تکرار نشدنی به قهرمانی زمینی و قابل لمس تبدیل می‌کند که برای نیروهای تحت امرشان دلسوزترین‌اند و برای عملیات‌ها پای کار...
«ایستاده در غبار» البته برای مخاطبی که پیش از آن پای «آخرین روزهای زمستان» نشسته است، آن قدرها هم غافلگیرکننده نیست. از فرم و چگونگی اجرا که بگذریم، خود «حاج احمد متوسلیان» هم در «آخرین روزهای زمستان» نقش پررنگی داشت و بسیاری از سکانس‌های تاثیرگذار فیلم در آن مجموعه هم تصویر شده بودند. فارغ از این‌ها، «ایستاده در غبار» در مقام یک داکیودرام (اگر فرض‌مان از اساس اشتباه نباشد) ضعف‌هایی هم دارد که مهم‌ترین‌اش به گمانم ریتم نیمه‌ی اول فیلم است؛ جایی که به سادگی می‌تواند مخاطب عام را ، یعنی مخاطبی که جنگ و تاریخ و قهرمانان‌اش مساله‌اش نیست و برای کشف چیزهایی که اجرای ایستاده در غبار به سینمای ایران اضافه کرده است به سالن نیامده، ناامید کند و پس بزند. با همه‌ی این‌ها، داستان فیلم مهدویان و روایت‌اش از جنگ و فرماندهان‌اش، داستان همان سکانس جادویی و بی‌نظیری است که در «آخرین روزهای زمستان» هم دیده بودیم‌. میان شعارهای تمام این سال‌ها، وسط دعوای خودی‌ها و غیر خودی‌ها و روایت‌های متناقض‌شان از جنگ، فرماندهان قدیمی ایستاده‌اند. دیگر انتخاب با مدیران و سرمایه‌گذاران و سرداران فرهنگی است که به آدم‌هایی مثل مهدویان اعتماد کنند و اجازه بدهند مردم، صدای جنگ و قهرمانان‌اش را همان‌طور که بوده‌ است بشنوند، یا نظرکرده‌ها دوباره برگردند به فرمول‌های سال‌های پایانی دهه شصت و دهه‌ی هفتاد.

- عنوان، نام داستان کوتاهی‌ست از گابریل گارسیا مارکز.
- این یادداشت اولین بار در سایت آی-سینما منتشر شده است.